Jarosław RubinOto szybka podpowiedź, jakie miejscowości w okolicach Monte Cassino warto odwiedzić będąc w Cassino i poruszając się szlakiem 2 Korpusu Polskiego oraz miejsc związanych z bitwą o Monte Cassino.
Spośród licznych miejscowości opisanych w przewodniku Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego wybrałem pięć (poza Cassino), które warto odwiedzić w pierwszej kolejności:
Piedimonte San Germano
Piedimonte to niewielkie miasteczko znajdujące się ok. 10 kilometrów od Cassino. W czasie II wojny światowej zostało ufortyfikowane i weszło w skład linii Hitlera (Sengera). Linia Hitlera z Monte Cairo spadała w krótkim przebiegu, przez wzgórze 553 ku Piedimonte. Jak napisał Wańkowicz: w ten sposób Piedimonte, stara średniowieczna forteca, a obecnie miasteczko górskie, było jakby stawem łokciowym jej zbrojnego ramienia.
W maj 1944 roku, do zdobycia Piedimonte utworzono osobne zgrupowanie „Bob”, które składało się z 6 Pułku Pancernego „Dzieci Lwowskich”, 18 Lwowskiego Batalionu Strzelców (bez kompanii) z 6 Lwowskiej Brygady Piechoty (5 KDP), 9 Pułku Artylerii Lekkiej, baterii SP z 2 dywizjonu 7 Pułku Artylerii Przeciwpancernej oraz plutonu saperów z 10 batalionu saperów. Ciężkie walki o Piedimonte trwały od 20 do 25 maja, kiedy zdobyto miasteczko.
Na pamiątkę walk o Piedimonte stanął w miasteczku pomnik 6 Pułku Pancernego „Dzieci Lwowskich”, któryma kształt 11,5-metrowego obelisku zwieńczonego obręczą, z której zrywa się do lotu orzeł.
Acquafondata
Acquafondata, której początki sięgają XI wieku, została niemal całkowicie zniszczona w czasie II wojny światowej, w czasie zaciętych walk między wojskami alianckimi i niemieckimi. 12 stycznia 1944 roku do miejscowości wkroczyły wojska Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego, a w kwietniu przybyli w ten rejon żołnierze 2 Korpusu Polskiego.
Acquafondata w czasie bitwy o Monte Cassino pełniła ważną rolę w systemie zaopatrywania walczących żołnierzy oraz w ramach działań służby zdrowia. W pobliżu stacjonowały również oddziały artylerii 2 Korpusu. W pobliżu Acquafondaty znajduje się początek drogi Inferno.
W Acquafondacie założono jeden z dwóch polowych cmentarzy polskich żołnierzy poległych w bitwie o Monte Cassino
San Vittore del Lazio
Przez San Vittore del Lazio przechodził południowy odcinek szlaku zaopatrzenia 2 Korpusu Polskiego w czasie walk o Monte Cassino („droga południowa”), a jednocześnie szlak ewakuacji rannych. 1. kompania sanitarna rozwinęła Główny Punkt Opatrunkowy (GPO),wzmocniony plutonem szpitalnym 2 kompanii, w rejonie San Vittore obok eszelonów B piechoty.
Pluton higieny polowej umieścił się obok GPO 1. kompanii. Przy punkcie sanitarnym założono cmentarz polowy, który istniał do 1945 roku, kiedy szczątki poległych przeniesiono na cmentarz na Monte Cassino.
Po ekshumacji poległych żołnierzy na miejscu pozostał jedynie wysoki krzyż z łusek artyleryjskich, wykonany przez polskich saperów (obecnie krzyż został przeniesiony i wbudowany w pomnik odsłonięty w 2014 roku).
Venafro
Miasto Venafro, liczące niecałe 11 000 mieszkańców, jest położone w prowincji Isernia, w regionie Molise. Gmina Venafro znajduje się w zachodniej części Molise na granicy z Lacjum i Kampanią.
W czasie bitwy o Monte Cassino Venafro stanowiło ważny ośrodek zaopatrzenia całego 2 Korpusu Polskiego. . Obie dywizje (3 DSK i 5 KDP) i oddziały Korpusu pobierały tu zaopatrywanie i przewoziły je środkami transportowymi drugiej linii do punktów zaopatrywania wielkich jednostek.
W samym historycznym centrum Venafro, 50 metrów od Castello Pandone i niedaleko kościoła Santissima Annunziata, znajduje się muzeum Linii Zimowej (Museo Winterline Venafro), założone przez grupę pasjonatów historii i swojego regionu. Muzeum otworzono uroczyście 15 marca 2008 roku. Ma swoją siedzibę w Palazzo de Utris (przy Via de Utris).
Miejscowi miłośnicy historii: Luciano Bucci, Renato Dolcigno i Donato Pasquale przez dwie dekady zbierali w okolicy pamiątki i pozostałości po walkach na Linii Zimowej, a następnie skomponowali je tematycznie w salach ekspozycyjnych muzeum.
To właśnie w Venafro przebywał niedźwiedź Wojtek w czasie bitwy o Monte Cassino. W miejscu, gdzie w czasie czwartej bitwy o Monte Cassino stacjonowała 22 Kompania Zaopatrywania Artylerii, postawiono pomnik upamiętniający niedźwiedzia Wojtka.
Sant’Angelo in Theodice
Dojazd z Cassino do Sant’Angelo in Theodice zajmie ci kilka lub kilkanaście minut jazdy samochodem (około 6 km). Jest to niewielka wioska (obecnie w granicach Cassino), położona nad rzeką Gari, która alianci nazywali rzeką Rapido albo „krwawą rzeką”. Ta druga nazwa wynikała ze strat, jakie poniosły wojska alianckie w czasie pierwszej bitwy o Monte Cassino.
Dzwon Pokoju (Campana della Pace) znajduje się przy Moście Czterech Bitew (Ponte delle quattro battaglie) w Sant’Angelo in Theodice. Nazwa mostu nawiązuje do czterech bitew o Monte Cassino.
Dzwon Pokoju został zamontowany w 2008 roku. Na dzwonie znajduje się scena bitwy nad rzeką Rapido, herby gminy Cassino i opactwa Monte Cassino, wizerunek Piety i napis w języku angielskim The Sun shines again („Słońce świeci ponownie”), jako przesłanie nadziei na zakończenie wszystkich wojen na świecie.
