Jarosław RubinKiedy opuszczałem Francuski Cmentarz Wojenny w Venafro, nie mogłem opędzić się od myśli o zbrodniach popełnianych przez żołnierzy francuskich oddziały kolonialnych we Włoszech – wiedziałem, że muszę odwiedzić Castro dei Volsci i zobaczyć pomnik „Mamma Ciociara”.
Zamek Wolsków
Castro dei Volsci leży niecałe 50 kilometrów od Cassino. To niewielka miejscowość w prowincji Frosinone, położona na obszarze zwanym Ciociaria. Nazwa miejscowości wywodzi się od łacińskiego Castrum, co oznacza „ufortyfikowane miejsce” lub „zamek” oraz od starożytnego ludu Wolsków, który zamieszkiwał południową część Lacjum.
II wojna światowa była dla Castro dei Volsci okresem tragicznym, który nie skończył się wraz z wyzwoleniem 27 maja 1944 roku. Od zawieszenia broni we wrześniu 1943 roku dochodziło do łapanek, deportacji i rozstrzeliwań przez Niemców.
Po wkroczeniu wojsk francuskich dochodziło do masowych gwałtów dokonanych przez żołnierzy marokańskich. Gmina Castro dei Volsci była jedną z najbardziej dotkniętych tymi zbrodniami w całej Ciociarii. W sumie zgwałconych zostało 271 kobiet (w tym 68 poniżej 18 roku życia) oraz 6 mężczyzn, w tym 7-letnie dziecko.
Pomnik „Mamma Ciociara”
Pomnik „Mamma Ciociara” w Castro de Volsci, znajdujący się na szczycie twierdzy Rocca di San Pietro, przedstawia matkę, która swoim ciałem stara się chronić córkę przed przemocą.
Pomnik upamiętnia wszystkie kobiety, które ucierpiały z powodu brutalnej przemocy i gwałtów (tzw. marocchinate) w czasie II wojny światowej. Pomnik ustawiony na tarasie panoramicznym, nazywanym Balkonem Ciociarii (Balcone della Ciociaria), został odsłonięty 3 czerwca 1964 r.
Na tym samym tarasie Rocca di San Pietro znajduje się również pomnik Dzwon Pokoju, z napisem na cokole:
Nie ma znaczenia, kim jesteś […]
Jeśli pytają cię, co jest najważniejsze dla ludzkości, odpowiedz:
najpierw, potem, zawsze pokój!
Alberto Moravia i Sofia Loren – „Matka i córka”
O przemocy i gwałtach ze strony francuskich wojsk kolonialnych mówi książka Alberta Moravii La Ciociara oraz film nakręcony w 1960 roku, na podstawie tej powieści.
Film z Sofią Loren w roli głównej reżyserował Vittorio De Sica. W Polsce film ten był wyświetlany pod tytułem Matka i córka” (pod takim też tytułem wydano książkę Moravii). Sofia Loren za rolę w tym dramacie została nagrodzona Oskarem.
Pomnik w Castro dei Volsci przypomina o strasznych czasach, a pamięć o zadanych krzywdach trwa nadal wśród mieszkańców Lacjum.
Informacje praktyczne
Castro dei Volsci leży niecałe 50 kilometrów od Cassino. Pojechałem tam autostradą A1 z Cassino aż do zjazdu Ceprano. Samochód zostawiłem na parkingu, który ciągnie się wzdłuż murów miejscowości.
Trasa do Castro dei Volsci i więcej informacji o miasteczku oraz pomniku „Mamma Ciociara” znajduje się w części Trasy samochodowe przewodnika „Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego”.
