Jarosław RubinNieopodal Bari, położony jest najmniejszy spośród czterech polskich cmentarzy wojennych na ziemi włoskiej – cmentarz w Casamassima. Odwiedziłem go podczas pobytu w Apulii.
Cmentarz w Casamassima
Na Polskim Cmentarzu Wojennym w Casamassima znajdują się groby 429 polskich żołnierzy, którzy polegli w walkach na Linii Gustawa nad rzeką Sangro lub zmarli w szpitalu wojskowym w Casamassima oraz w innych szpitalach w Bari i Neapolu.
Cmentarz powstał wiosną 1944 r. jako pierwszy stały cmentarz 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. Geneza jego powstania wiąże się z utworzeniem w Casamassima polskiego Szpitala Wojennego nr 1, przemianowanego następnie na 5. Szpital Wojenny, który stał się największą bazą sanitarną 2. Korpusu Polskiego. Był to największy szpital wojskowy na południu Włoch, mieszczący 1200 łóżek. Główną siedzibą szpitala był istniejący do dzisiaj budynek szkoły podstawowej im. Guglielmo Marconiego, przy Via G. Marconi 39.
Pochówki na cmentarzu odbywały się do momentu ewakuacji 2. Korpusu Polskiego do Wielkiej Brytanii w 1946 r.
Cmentarz ma plan prostokąta otoczonego wysokim murem, ma charakter włoskiego campo santo. Nie jest podzielony na wewnętrzne sektory – groby prawosławne, żydowskie i muzułmańskie znajdują się obok grobów katolickich. Kierownikiem prac był włoski mistrz murarski Fedele Camardella.
W dobrych zawodach wystąpiłem…
Brama wejściowa na cmentarz jest zwieńczona sentencją pochodzącą z listu św. Pawła do Tymoteusza: BONUM CERTAMEN CERTAVI FIDEM CONSERVAVI – IDEO REPOSITA EST MIHI CORONA IUSTITIAE (W dobrych zawodach wystąpiłem, wiary ustrzegłem. Na koniec odłożono dla mnie wieniec sprawiedliwości).
W centrum cmentarza znajduje się ołtarz z wizerunkiem Matki Bożej Ostrobramskiej i napisem: NE VI IUS OPPRIMATUR FORTITER ET NOBILITER CECIDERUNT (Mężnie i szlachetnie zginęli, by prawo nie zostało zdeptane przemocą).
Pamięć
Podróżując po Włoszech warto odwiedzić cmentarz w Casamassima, zapalić znicz i pokłonić się mogiłom naszych rodaków z 2 Korpusu Polskiego.
