Jarosław RubinWalki na Linii Hitlera i zdobycie Piedimonte stanowiły kontynuację walk 2 Korpusu Polskiego w rejonie Cassino, już po zdobyciu klasztoru Monte Cassino. O tym, jak ciężkie to były zmagania, świadczą nazwiska poległych wyryte na pomniku Pułku 6 Pancernego „Dzieci Lwowskich”. Opis walk o Piedimonte i trasy prowadzącej do pomnika znajdziesz w przewodniku Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego.
Bitwa jednak nie skończona…
Po zdobyciu wzgórza klasztornego żołnierze 2 Korpusu Polskiego walczyli dalej. Jak zapisał gen. Anders:
Bitwa jednak nie jest skończona. 15-y korpus brytyjski 1-y korpus kanadyjski weszły w styczność z linią Hitlera. 13-y korpus, działający na prawym skrzydle, musiał wstrzymać swój pochód z powodów flankujących ogni z miasteczka Piedimonte, położonego na wzgórzu i zbiegu linii Gustawa i Hitlera. Miasteczko to nieprzyjaciel zamienił w twierdzę. Powyżej trzymał jeszcze Pizzo Corno i Monte Cairo, szczyty terenowe, trudno dostępne, umocnione i bronione przez 4-ty baon wysokogórski. Aby więc ułatwić i umożliwić 13-mu korpusowi brytyjskiemu dalsze działanie w dolinie rzeki Liri, 2-i Korpus Polski przystąpił do natarcia na tę część pozycji obronnej nieprzyjaciela.
W. Anders, Bez ostatniego rozdziału.
Walki o Piedimonte
Do zdobycia Piedimonte utworzono osobne zgrupowanie „Bob”, które składało się z Pułku 6 Pancernego „Dzieci Lwowskich”, 18 Lwowskiego Batalionu Strzelców (bez kompanii) z 6 Lwowskiej Brygady Piechoty (5 KDP), 9 Pułku Artylerii Lekkiej, baterii SP z 2 dywizjonu 7 Pułku Artylerii Przeciwpancernej oraz plutonu saperów z 10 batalionu saperów
Ciężkie walki o Piedimonte trwały od 20 do 25 maja, kiedy zdobyto miasteczko. W wyniku tych walk Pułk 6 Pancerny „Dzieci Lwowskich” poniósł znaczne straty w ludziach: 20 zabitych (w tym 3 oficerów) i 56 rannych (w tym 11 oficerów). Pułk utracił ciężko rannego dowódcę pułku, ppłk. Henryka Świetlickiego, dowódców szwadronów kpt. Stanisława Ezmana i kpt. Alfreda Kuczuk-Pileckiego oraz kilku oficerów o dużym znaczeniu dla pułku.
W sprzęcie straty przedstawiały się następująco: zniszczonych zostało 10 czołgów średnich Sherman, jeden czołg lekki Stuart, 2 Scout cary, 2 Staff cary, 2 samochody ciężarowe, uszkodzone 4 czołgi średnie Sherman.
Bitwa o Piedimonte spotkała się z wieloma krytycznymi uwagami i opiniami jeśli chodzi o kwestie dowodzenia oraz współpracy między oddziałami piechoty i jednostkami pancernymi. Dyskusja była tak gorąca, że próbowano wpłynąć na Melchiora Wańkowicza, aby nie publikował trzeciego tomu „Bitwy o Monte Cassino”.
Jak mówił płk Marian Tomaszewski (1922-2020) w rozmowie z Polską Zbrojną – w odpowiedzi na pytania: Które starcia w kampanii włoskiej były najtrudniejsze? Monte Cassino? –
Wbrew pozorom nie. Najgorsze było zdobywanie miasteczka Piedimonte san Germano leżącego na północny zachód od wzgórza klasztornego. Byłem wówczas dowódcą plutonu i miałem pod swoimi rozkazami dziewięć czołgów. 20 maja, dwa dni po zdobyciu Monte Cassino, dostaliśmy rozkaz natarcia na Piedimonte. Miasteczko znajdujące się na stromym wzgórzu stanowiło ważny punkt oporu i zamykało główną drogę na Rzym. Okazało się też twierdzą nie do zdobycia. Każdy budynek był silnie ufortyfikowany, rozmieszczono w nich stanowiska przeciwpancerne, które skutecznie raziły nasze czołgi, a miasta broniła elitarna niemiecka 1 Dywizja Spadochronowa. Walki toczyły się o każdy dom, nasze Shermany grzęzły na wąskich uliczkach. Nocą wychodziliśmy z czołgów i ostrzeliwaliśmy przeciwnika z karabinów maszynowych. Byli tak blisko, że słyszeliśmy ich rozmowy. Natarcie trwało kilka dni. W nocy z 24 na 25 maja zagrożeni oskrzydleniem Niemcy rozpoczęli odwrót i zajęliśmy Piedimonte rankiem 25 maja. Moim zdaniem, ze wszystkich walk 2 Korpusu Polskiego te o Piedimonte były jednymi z najcięższych. To był drugi Stalingrad. Sam straciłem tam siedmiu swoich żołnierzy.
Pomnik w Piedimonte
Pomnik ku czci poległych żołnierzy Pułku 6 Pancernego „Dzieci Lwowskich” góruje nad miasteczkiem Piedimonte San Germano, przypominając wszystkim o poświęceniu żołnierzy, którzy „w drodze do dalekiej Polski” i swojego ukochanego Lwowa złożyli ofiarę własnego życia.
Na pomniku umieszczono 4 marmurowe tablice. Na trzech znajduje się tekst w języku włoskim, angielskim i polskim, dotyczący historii walki 6 Pułku „za naszą wolność i waszą”, a na czwartej tablicy – nazwiska żołnierzy Pułku 6 Pancernego, którzy polegli w pierwszej bitwie Pułku pod Piedimonte w dniach od 19 do 25 maja 1944 roku.
Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 19 sierpnia 1973 roku.
