Jarosław RubinCmentarz w Acquafondata był jednym z dwóch polowych cmentarzy polskich żołnierzy poległych w bitwie o Monte Cassino. Odwiedziłem miejsce po byłym cmentarzu, kiedy opisywałem trasy samochodowe na potrzeby przewodnika Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego.
Acquafondata
Acquafondata, której początki sięgają XI wieku, została niemal całkowicie zniszczona w czasie II wojny światowej, w czasie zaciętych walk między wojskami alianckimi i niemieckimi. 12 stycznia 1944 roku do miejscowości wkroczyły wojska Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego, a w kwietniu przybyli w ten rejon żołnierze 2 Korpusu Polskiego.
Przed rozpoczęciem bitwy, w Acquafondacie odbywały się przedstawienia Czołówki Rewiowej, aby zapewnić nieco rozrywki rozlokowanym w pobliżu oddziałom.
Acquafondata w czasie bitwy o Monte Cassino pełniła ważną rolę w systemie zaopatrywania walczących żołnierzy oraz w ramach działań służby zdrowia. W pobliżu stacjonowały również oddziały artylerii 2 Korpusu.
Polowy cmentarz w Acquafondata
W Acquafondacie założono jeden z dwóch polowych cmentarzy polskich żołnierzy poległych w bitwie o Monte Cassino. Cmentarz ten był przeznaczony dla poległych z 5 Kresowej Dywizji Piechoty i Pułku 4 Pancernego „Skorpion”.
Cmentarz szybko wypełnił się grobami poległych żołnierzy:
Cmentarz w Acquafondata zapełnił się po brzegi. Wiele mogił nosi napis: „nieznany”. Cmentarz leży w dolinie, poniżej rozciągniętej na kamienistym wzniesieniu Acquafondaty.
Żywi przechodzą obok grobów swoich bliskich przyjaciół, kolegów, z którymi jeszcze dzień, dwa dni temu dzielili wspólny los na frontowym odcinku. Przyklękają, szepcą słowa modlitwy.
Ooo, tu nagrobek kolegi Józefa Ratajczaka, poległego 12 maja, z którymi dzieliłem losy w czasie niewoli sowieckiej w obozie na Zaporożu… Serdeczny kompan. Młody człowiek… A tu, dalej, nagrobek pułkownika Kurka dowódcy brygady; nagrobki pułkownika Kamińskiego i innych…
Odeszli od nas, oddając życie ze świadomością, że groby ich znaczyć będą szlak na drodze ku Wolnej Polsce.
W. Flisiński, Od łagrów Komi do winnic Italii, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1992.
Pomnik w miejscu dawnego cmentarza polowego
W 1945 roku przeprowadzono ekshumację poległych i przeniesiono ich szczątki na Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino.
19 maja 2023 roku, w Acquafondacie – miejscu pierwszego pochówku 700 polskich żołnierzy poległych w bitwie o Monte Cassino – ówczesny szef UdSKiOR, Jan Józef Kasprzyk, wraz z ostatnimi żołnierzami 2 Korpusu Polskiego, uczestniczył w odsłonięciu obelisku upamiętniającego dawny cmentarz polowy.
Na odsłoniętym wapiennym obelisku umieszczono informację o pierwotnych pochówkach polskich żołnierzy poległych w bitwie o Monte Cassino. Obok pomnika stoi wcześniejsza kapliczka z wizerunkiem Matki Bożej Częstochowskiej.
