Jarosław RubinCzy opisana w przewodniku Monte Cassino i okolice Szlakiem 2 Korpusu Polskiego trasa z Cairy do Gardzieli wiedzie Drogą Polskich Saperów czy Cavendish Road?
Ostatnio uczestniczyłem w dyskusji na ten temat. Która z nazw jest prawidłowa? Mojemu sercu jest Droga Polskich Saperów, ale drogę budowali zarówno saperzy nowozelandzcy i hinduscy, jak i polscy.
Cavendish Road
Górska ścieżka dla mułów łącząca miasteczko Caira z płaskowyżem i gospodarstwem Masseria Albaneta, na skutek wydarzeń związanych z bitwami o Monte Cassino w 1944 roku urosła do rangi jednej z najbardziej osławionych arterii drogowych podczas kampanii wojennej na Półwyspie Apenińskim w latach 1943–1945.
W czasie trzeciej bitwy o Monte Cassino zaplanowano pancerny atak na teren klasztoru z najmniej oczekiwanego kierunku. Kolumna pancerna miała zostać skierowana w rejon północnej części Góry Klasztornej. Aby przeprowadzić taki manewr konieczne było poszerzenie dawnej ścieżki dla mułów. Od marca 1944 roku saperzy nowozelandzcy prowadzili prace, przy wsparciu buldożerów i przy użyciu materiałów wybuchowych do kruszenia skał.
Szlak poszerzono, aby pomieścić pojazdy pancerne. Trzydziestotonowe czołgi M-4 Sherman oraz piętnastotonowe M-5 Stewart mogły przemierzać drogę między górującymi nad nimi pionowymi urwiskami z jednej strony oraz stromą przepaścią z drugiej. Nazwę Cavendish Road nadał ppłk Edward Ernest Stenhouse, dowódca oddziału saperów w kwaterze głównej 4 Dywizji Indyjskiej, który kierował pierwszymi pracami przy budowie tej drogi. Nazwa pochodzi od ulicy, przy jakiej mieszkał Stenhouse, będąc jeszcze dzieckiem.
Podczas śmiałego, choć zakończonego srogą porażką ataku przeprowadzonego 19 marca 1944 roku, czołgi amerykańskie z 760 Batalionu Czołgów atakujące przez Cavendish Road, zbliżyły się na niecałe 800 metrów do opactwa.
Niepowodzeniem zakończył się również kolejny atak czołgów wykorzystujący drogę Cavendisha, przeprowadzony przez nowozelandzki 20 Pułk Pancerny.
Cavendish Road zmienia się w Drogę Polskich Saperów
5 Kresowy Batalion Saperów dowodzony przez ppłk. Józefa Hempla miał swój znaczący udział w bitwie o Monte Cassino. 6 kompania saperów tego baonu miała za zadanie przystosować dla potrzeb 2 Korpusu bardzo wąską i zniszczoną ostrzałem niemieckim Cavendish Road.
W tym celu należało ją poszerzyć, a wielu miejscach wykonać mijanki dla pojazdów oraz zbudować składy amunicyjne, punkty łączności oraz wysunięte punkty opatrunkowe.
Podczas kilku tygodni 6 kompania saperów rozbudowała drogę, którą nazwano potem Drogą Polskich Saperów. Przez cały czas prac była ona na znacznym odcinku ostrzeliwana przez artylerię niemiecką oraz atakowana z powietrza.
W czasie jednego z nalotów nieprzyjaciela powstały w drodze trzy ogromne leje które uniemożliwiały ruch samochodów i czołgów. Wszelkie próby zasypania lejów nie dały efektów, gdyż ogień niemieckiej artylerii czynił duże spustoszenie wśród pracujących saperów.
Przed samym natarciem mjr Stanisław Maculewicz, dowódca 6 kompanii, polecił napełnić gruzem 1000 worków i schować je w niewidocznym dla nieprzyjaciela miejscu. Wieczorem w dniu natarcia saperzy zasypali workami te feralne leje. Dzięki temu wylot Drogi Polskich Saperów był przejezdny dla czołgów Pułku 4 Pancernego w kierunku Gardzieli.
Dziś Drogą Polskich Saperów wiedzie fragment szlaku historycznego, stworzonego przez Wojskowy Instytut Wydawniczy, który jest kojarzony przede wszystkim z tytułami „Polska Zbrojna” i „Polska Zbrojna. Historia”. Trasa rozpoczyna się w centrum Cassino, a po niej poprowadzi Państwa aplikacja, która powstała przy wsparciu PFN-u. Finałem 12-kilometrowej trasy jest obelisk 3 Dywizji Strzelców Karpackich.
Magazyn „Polska Zbrojna. Historia” objął patronat medialny nad przewodnikiem „Monte Cassino i okolice”.
