Działania 2 Korpusu we Włoszech

Mam w swojej bibliotece książkę „Działania 2 Korpusu we Włoszech” tom I, pod redakcją pułkownika Stanisława Biegańskiego, z przedmową generała Władysława Andersa. Ta książka chodziła za mną przez długi czas, tropiłem ją na aukcjach i po antykwariatach, aż udało mi się ją zdobyć. Była dla mnie wielką pomocą przy pisaniu przewodnika „Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego”.

100 lat pułkownika Biegańskiego

Redaktor książki „Działania 2 Korpusu we Włoszech”, płk Stanisław Biegański dożył pięknego wieku 100 lat. Urodził się 8 marca 1894 we Lwowie. W latach 1911–1914 studiował na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie uzyskał doktorat z historii.

W czasie I wojny światowej służył w I batalionie 1 Pułku I Brygady Legionów, 2 Pułku Piechoty Legionów, a następnie w 5 Dywizji Strzelców Polskich na Syberii.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej por. Biegański był dowódcą kompanii w 34 Pułku Piechoty, a za swoją postawę został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.

Po wojnie obronnej 1939 roku przedostał się do Francji. Od 1942 w Armii Polskiej w ZSRR, Armii Polskiej na Wschodzie i 2 Korpusie Polskim. Od 15 sierpnia do 21 października 1944 był dowódcą 1 Brygady Strzelców Karpackich na froncie włoskim podczas walk o „Linię Gotów”, następnie pracował w Sekcji Historycznej 2 Korpusu.

Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Był m.in. profesorem Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie oraz członkiem Polskiego Towarzystwa naukowego na Obczyźnie i przewodniczącym Komisji Historycznej PTNO. Opracował i wydał 45 prac historycznych.

Zmarł w wieku 100 lat, 6 kwietnia 1994 w Londynie. Został pochowany na cmentarzu w Gunnersbury.

Książka symboliczna

Książka „Działania 2 Korpusu we Włoszech” tom I została wydana przez Komisję Historyczną 2-go Korpusu w Londynie w 1963 roku. Jest wyjątkowa pod kilkoma względami:

Miała tylko jedno wydanie. Nie ukazała się do tej pory w wolnej Polsce, ani nie wznowiono jej w Londynie.
Tom I opracował Komitet Redakcyjny, w którym znaleźli się: płk dypl. dr Stanisław Biegański, gen. dyw. Zygmunt Bohusz-Szyszko, płk dr Tadeusz Felsztyn, ppłk dypl. Józef Moszczeński, płk dypl. Tadeusz Schaetzel oraz por. dr K. A. (Znamienne, że jeden z redaktorów nie ujawnił swojej tożsamości – być może ze względu na rodzinę przebywającą w kraju rządzonym przez komunistów).
Przedmowę napisał dowódca 2. Korpusu Polskiego gen. broni Władysław Anders.

Pomimo tego, że zasadnicza część książki dotyczy działań Drugiego Korpusu we Włoszech, autorzy nie zapomnieli o czasach tworzenia Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR oraz współpracy sowiecko-niemieckiej trwającej od września 1939 do czerwca 1941 roku.

Opracowanie przedstawia również tło polityczne działania Armii Polskiej na Wschodzie, w tym okoliczności zerwania stosunków dyplomatycznych z Polską przez Związek Sowiecki.

Część „włoska” przedstawia kwestię wprowadzenia 2 Korpusu na front, poczynając od podejmowania decyzji oraz transportu morskiego. Dla miłośników historii i tropicieli polskich śladów w Italii niezwykle cenne będą szczegółowe opisy poszczególnych działań od obrony nad rzeką Sangro od stycznia do kwietnia 1944 roku, przez bitwę o Monte Cassino i działania na Piedimonte (maj 1944 ). Osobny rozdział poświęcony jest działaniom zaczepnym nad Adriatykiem – walkom nad rzeką Chienti (16.VI-01.VII.1944) oraz bitwie o Ankonę zakończonej zdobyciem miasta (17-19 lipca 1944). Znajdziemy też opis mniej znanej bitwy nad rzeką Metauro (18-22.VIII.1944) oraz natarcia na pozycję Gotów. Opis walk na linii Gotów do 2 września 1944 roku kończy tom I książki.

Opis działań jest uzupełniony o obsadę wyższych i średnich stanowisk 2 Korpusu oraz indeks nazwisk i indeks geograficzny. Dodatkiem do opracowania jest zestaw map prezentujących szlak 2 Korpusu we Włoszech (Szkice do Działań 2 Korpusu we Włoszech tom I, Londyn 1956).

Działania 2 Korpusu we Włoszech – tom II, którego się nie doczekaliśmy

Czytając wstęp do tomu I, napisany przez członków Komitetu Redakcyjnego, znajdujemy w nim następujący fragment:

„Działania 2 Korpusu” zostały podzielone na dwa tomy: pierwszy obejmuje okres od jego pierwotnej postaci w ZSSR w r. 1941 do zakończenia ofensywy na linię Gotów w początkach października 1944, drugi – od kampanii w Apeninach Północnych do konferencji w Poczdamie. Pierwszy wychodzi na światło dzienne dzięki przekazaniu Komitetowi redakcyjnemu funduszów b. Towarzystwa Wiedzy Wojskowej 2 Korpusu, drubi musi znaleźć pokrycie kosztów rysowania szkiców i druku w drodze wpływów z rozsprzedaży I tomu, inicjatywy firmy wydawniczej czy też zasiłków różnych instytucji. Czas ten może być krótszy lub dłuższy zależnie od odzewu społeczeństwa.
Wstęp do tomu I, s. IX.

Z perspektywy 55 lat od ukazania się I tomu dzieła wiemy, że tom II nigdy nie został wydany. Takie były czasy w emigracyjnym Londynie i pozostał nam tylko jeden tom opisujący chlubne dzieje 2 Korpusu.

A potem członkowie Komitetu Redakcyjnego wraz z dowódcą 2 Korpusu odeszli na wieczną wartę.

Jeżeli interesują Cię książki dotyczące 2 Korpusu Polskiego i bitwy o Monte Cassino, to tutaj znajdziesz wykaz tytułów, które mogą Ci się spodobać.