Jarosław RubinCmentarz w San Vittore del Lazio był jednym z dwóch polowych cmentarzy polskich żołnierzy poległych w bitwie o Monte Cassino (drugi taki cmentarz był w miejscowości Acquafondata). Dziś w San Vittore del Lazio stoi pomnik przypominający o dawnym cmentarzu, a jego elementem jest krzyż przeniesiony z dawnego cmentarza.
Odwiedziłem San Vittore del Lazio, kiedy zbierałem materiały do przewodnika Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego.
Cmentarz polowy w San Vittore del Lazio
Przez San Vittore del Lazio przechodził południowy odcinek szlaku zaopatrzenia 2 Korpusu Polskiego w czasie walk o Monte Cassino („droga południowa”), a jednocześnie szlak ewakuacji rannych, głównie z 3 Dywizji Strzelców karpackich oraz 2 Warszawskiej Brygady Pancernej.
1. kompania sanitarna rozwinęła Główny Punkt Opatrunkowy (GPO), a w pobliżu założono cmentarz polowy. Na tym cmentarzu polowym spoczęło ponad pół tysiąca polskich żołnierzy z 3 Dywizji Strzelców Karpackich, Pułku 4 Pancernego „Skorpion”, 6 Pułku Pancernego „Dzieci Lwowskich” oraz z oddziałów pozadywizyjnych.
Cmentarz w San Vittore del Lazio istniał do 1945 roku, kiedy szczątki poległych przeniesiono na cmentarz na Monte Cassino.
Pomnik w San Vittore del Lazio
Po ekshumacji poległych żołnierzy na miejscu pozostał jedynie wysoki krzyż z łusek artyleryjskich, wykonany przez polskich saperów (obecnie krzyż został przeniesiony i wbudowany w pomnik odsłonięty w 2014 roku).
W siedemdziesiątą rocznicę bitwy o Monte Cassino Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa zleciła wykonanie pomnika w San Vittore del Lazio. Projekt, na zamówienie Rady OPWiM, wykonał inż. Janusz Gołąb.
Pomnik jest wpisany w brukowany okrąg o średnicy czterech i pół metra z umieszczonym w centralnej części wizerunkiem orła Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Centralnym elementem pomnika jest zabytkowy krzyż. Płaskorzeźbę orła wykonano z białego marmuru i oparto na cokole z miejscowych kamieni wapiennych.
Na obu ramionach muru z piaskowca umieszczono również dwie tablice z inskrypcjami w języku polskim i języku włoskim oraz z oznakami 3 Dywizji Strzelców Karpackich i 2 Brygady Pancernej.
