Jarosław Rubin12 Kompania Geograficzna był to zmotoryzowany pododdział służby geograficznej Polskich Sił Zbrojnych przeznaczony do wykonywania polowych prac pomiarowych (geodezyjnych), kartograficzno-fotograficznych, reprodukcyjnych oraz budowy stołów plastycznych. Kompania miała swój udział w bitwie o Monte Cassino i dokumentowaniu tej bitwy.
12 Kompania Geograficzna na włoskiej ziemi
Dowódcą 12 Kompanii Geograficznej był mjr topograf Karol (Władysław?) Zieliński, odznaczony Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino nr 47322. W skład kompanii wchodziły: dwa oddziały pomiarowe, dwa oddziały reprodukcyjne, oddział kartograficzny, oddział fotograficzny i oddział gospodarczy.
Przerzut kompanii z Egiptu do Włoch (do portu w Tarencie) trwał około dwóch miesięcy (luty-marzec 1944). Szefostwo służby geograficznej stacjonowało w miejscowości Mottola (Apulia), gdzie znajdowała się również polowa składnica map.
24 marca oddziały pomiarowe kompanii zostały skierowane do dyspozycji dowódcy artylerii 2 Korpusu Polskiego – płk. dypl. Romana Odzierzyńskiego. 2 kwietnia pierwszy oddział pomiarowy przeszedł do dyspozycji 8 Armii i udał się do angielskiej 49 kompanii geograficznej, która stacjonowała w San Vittore del Lazio. Oddziałem tym dowodził kpt. Bronisław Dzikiewicz (autor wspomnień Z teodolitem pod Monte Cassino).
Jak wspomina kpt. Dzikiewicz:
Znajomy także wydał mi się sam cypel wzniesienia, opadającego stromo w dół i dostępnego tylko od strony miasteczka, z którym łączyła je wąska droga. Na tym cyplu rozbiliśmy cztery namioty, starannie maskując je gałęziami, byliśmy oddaleni bowiem zaledwie o 10 kilometrów w linii powietrznej od Monte Cassino. (…)
Oddział pomiarowy angielskiej 49 kompanii geograficznej kwaterował tu w mocnych, zabezpieczających przed pociskami artylerii piwnicach. Po obu stronach cypla usadowili się bardzo hałaśliwi sąsiedzi: ogromne amerykańskie działo forteczne kalibru około 350 mm (…) oraz angielska bateria dział 105 mm.
B. Dzikiewicz, Z teodolitem pod Monte Cassino, Wydawnictwo MON, Warszawa 1984, s. 99-100.
Pomiary, mapy, szkice perspektywiczne
Oddział pomiarowy zakładał siec triangulacyjną i prowadził obserwacje w terenie, pracując na punktach triangulacyjnych aż do zmroku.
11 kwietnia 1944 roku 49 kompania geograficzna przekazała oddziałowi pomiarowemu komplet zdjęć lotniczych i fotoszkice w skali 1:10 000 okolic Monte Cassino, do wcinania celów artyleryjskich.
16 kwietnia ukończono prace związane z założeniem podstawowej osnowy geodezyjnej, wyznaczono również kilka punktów dla jednostek pomiarów artylerii i cele po stronie nieprzyjaciela. Na terenie klasztoru celem miał być mniej więcej sześciometrowej wysokości pień drzewa zniszczonego przez pociski.
Drugi oddział pomiarowców kierowany przez zastępcę dowódcy kompanii majora Antoniego Piesowicza wykonał stół plastyczny w dużej skali, obrazujący teren w rejonie Monte Cassino. Okazał się on bardzo przydatny w planowaniu natarcia.
W trakcie bitwy o Monte Cassino 1 oddział pomiarowy wykonywał pomiary na wysuniętych stanowiskach, pod ostrzałem artylerii niemieckiej i przekazywał współrzędne celów rozpoznanych na zdjęciach do dowództwa 2 Grupy Artylerii.
Po zakończeniu bitwy ppor. Zdzisław Brunne i podchor. Bisiński wykonali szkice perspektywiczne rejonu Monte Cassino, które zostały wydrukowane przez 12 kompanię geograficzną i wydane w formie albumu pt. Szkice perspektywiczne terenu walk 2 Korpusu. Monte Cassino.
