Jarosław Rubin2 Brygada Pancerna dowodzona przez generała Bronisława Rakowskiego miała swój chwalebny udział w czwartej bitwie o Monte Cassino. W moim przewodniku Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego znajdziesz informacje, jak trafić do konkretnych miejsc w okolicach Cassino, związanych z jednostkami pancernymi.
2 Brygada Pancerna i jej jednostki
2 Brygada Pancerna w czasie bitwy pod Monte Cassino i całej kampanii włoskie była dowodzona przez gen. bryg. Bronisława Rakowskiego.
W skład brygady wchodziły trzy pułki czołgów:
- 1 Pułk Ułanów Krechowieckich,
- Pułk 4 Pancerny „Skorpion”,
- Pułk 6 Pancerny „Dzieci Lwowskich”
oraz jednostki łączności, sanitarna, warsztatowa, materiałowa czy dostawy czołgów,
Czwarta bitwa o Monte Cassino – szlakiem 2 Brygady Pancernej – Pułk 4 Pancerny
W czasie czwartej bitwy o Monte Cassino 1 Pułk Ułanów Krechowieckich pozostawał w odwodzie brygady.
Pułk 4 Pancerny – zadania pułku i szwadronów
W operacji „Honker” (czwarte natarcie armii alianckich na umocnienia niemieckiej linii Gustawa pod Monte Cassino) miały wziąć udział dwa szwadrony Pułku 4 Pancernego, dowodzonego przez ppłk. Stanisława Glińskiego (KMC nr 29005):
- 2 szwadron (kpt. Władysław Drelicharz, KMC nr 28999) – współdziałający z 3 Dywizją Strzelców Karpackich
- 3 szwadron (kpt. Antoni Dzięciołowski, KMC nr 29001) – działający na korzyść 5 Kresowej Dywizji Piechoty
- 1 szwadron (por. Stefan Bortnowski, KMC nr 29661) – przydzielony do 17 Lwowskiego Batalionu Strzelców, stanowił odwód dowódcy Korpusu
Zadaniem szwadronów było wspieranie ogniem i ruchem natarcia piechoty, a po opanowaniu celów – pomoc w konsolidacji pozycji. Szwadron 1 miał być gotowy do działania na kierunku północnym oraz do ewentualnego wzmocnienia dywizji.
Na pozycjach wyjściowych
Podczas trekkingu patriotycznego, z przewodnikiem „Monte Cassino i okolice” w ręku, warto uświadomić sobie, gdzie znajdowały się czołgi Pułku 4 Pancernego przed i w czasie czwartej bitwy o Monte Cassino.
11 maja 1944 o 22.30 – pod osłoną nawały artyleryjskiej – z rejonu San Michele wychodzą 3 szwadron, 2 czołgi szwadronu dowodzenia, 2 szwadron i dwie baterie ppanc. 3 szwadron zostawia w Portelli 3 pluton, a w rejonie miejscowości Caira 2 pluton. 1 pluton 3 szwadronu, pierwszy wjeżdża na Drogę Polskich Saperów i osiąga podstawę wyjściową o 1:30.
Jeden czołg 2 szwadronu, na skutek uszkodzenia silnika, zamyka na pewien czas ruch po Drodze Polskich Saperów. Czołg zepchnięto w przepaść. Ostatecznie rejon podstawy wyjściowej (gdzie stały czołgi nowozelandzkie) osiągnięto o 4:30, w sile: 2 czołgi dowodzenia, 4 czołgi 3 szwadronu (2 czołgi ugrzęzły po drodze na skutek złej widoczności i oślepienia kierowców ogniem artylerii), 15 czołgów 2 szwadronu.
Noc z 11 na 12 maja – pierwsze natarcie
1 pluton 3 szwadronu, który miał współdziałać z 3 DSK w kierunku na Mass Albanetta, dochodzi do pierwszej Gardzieli przed Widmem o godz.02.00 i dostaje się pod silny ogień artylerii i moździerzy.
Przed świtem, dowódca zgrupowania czołgów, zastępca dowódcy pułku kpt. Władysław Iwanowski (KMC nr 29664) otrzymuje od dowódcy 5 Brygady Piechoty meldunek sytuacyjny: oddziały własne opanowały Widmo i wzgórze 593 – droga dla czołgów otwarta.
O 5:00 12 maja 4 pluton (2 czołgi) oraz pluton dowodzenia (2 czołgi) 3 szwadronu dochodzą do rejonu postawy wyjściowej piechoty na Widmo. W celu wsparcia piechoty wyruszają cztery czołgi. Pierwszy, dowodzony przez ppor. Białeckiego, dochodzi na wysokość drugiej Gardzieli i tu wjeżdża na wiązankę min. W rezultacie gnie cała załoga czołgu „Sułtan”.
Szwadron 3 zamyka ogniem obie Gardziele i pozostaje na stanowiskach do nocy z 12/13 maja. Kiedy kpt. Iwanowski dowiaduje się, że piechota wycofała się na poprzednie stanowiska i przeszła do obrony, ściąga czołgi w rejon podstawy wyjściowej.
Przed drugim natarciem
13 maja kpt. Iwanowski obejmuje dowództwo zgrupowania pancernego w składzie : czołgi 2 i 3 szwadronu, czołgi nowozelandzkie, dwie baterie ppanc SP i bateria 6-funtowych dział ppanc.
14 maja wysyła 4 czołgi 2 szwadronu, które osiągają 14 maja o 17:00 rejon drugiej Gardzieli i prowadzą ogień do wykrytych bunkrów, nie mogą się dalej posuwać na skutek min.
15 maja dołączają do 3 szwadronu jego dwa plutony. Jeden z czołgów 3 szwadronu zostaje na Drodze Polskich Saperów uszkodzony i na rozkaz R.R. (regulacji ruchu) strącony w przepaść.
16 maja o 19:40, z rozkazu zastępcy dowódcy 5 KDP płk. Klemensa Rudnickiego, czołgi z 3 szwadronu wykonują wypad na Widmo. Czołgi dochodzą pod Widmo i do godz.22.00 kładą bardzo silny ogień na wykryte bunkry niemieckie po czym zajmują poprzednie stanowiska.
17 i 18 maja – drugie natarcie
17 maja, w ramach drugiego natarcia 2 Korpusu Polskiego, o 7:00 ruszają czołgi 3 szwadronu – na Widmo, oraz 2 szwadronu ma przez drugą Gardziel, aby zdobyć Mass Albanetta i wspierać ogniem piechotę 3 DSK.
O 11.00 bez własnej piechoty i pomocy saperów, 3 pluton 3 szwadronu osiągnął Widmo. W tym samym czasie 2 szwadron osiąga rejon Gardzieli i prowadzi bardzo silny ogień na podnóże wzgórza 593 i na ruiny zabudowań Mass Albaneta. Czołgi obydwu szwadronów zostają na noc na wysuniętych stanowiskach.
Dla wzmocnienia czołgów 2 szwadronu dowódca pułku wysłał, na rozkaz dowódcy 2 Brygady Pancernej gen. Rakowskiego, w godzinach wieczornych, 8 czołgów 1 szwadronu pod dowództwem por. Bortnowskiego.
Po częściowym oczyszczeniu z min drogi za Gardzielą, szwadrony 2 i 1 o świcie dnia 18 maja, zdobywają rejon zabudowań Mass Albaneta. 2 szwadron zajmuje stanowiska na drodze do Klasztoru, 1 szwadron – koło ruin.
W godzinach popołudniowych, podczas odprawy dowódców szwadronów dla omówienia sytuacji, ginie zastępca dowódcy pułku kpt. Iwanowski. Ranni zostają: dowódca 2 szwadronu (kpt. Drelicharz) i dowódca 1 szwadronu (por. Bortnowski umiera w GPO).
Por. Bortnowski zostaje pochowany na cmentarzu polowym w Acquafondata, a kpt. Iwanowski – w San Vittore del Lazio. Obecnie obaj spoczywają na Polskim Cmentarzu wojennym na Monte Cassino.
