Jarosław RubinPłk dypl. Aleksander Jedziniak (KMC nr 14772) pojawia się na kartach przewodnika Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego, ponieważ w czasie bitwy o Monte Cassino pełnił rolę kwatermistrza 5 Kresowej Dywizji Piechoty (wówczas jeszcze w stopniu majora).
Aleksander Jedziniak – oficer Kresowej pochodzący z Kresów
Aleksander Jedziniak* urodził się 31 lipca 1905 roku w Złoczowie na Kresach Południowo-Wschodnich. Uczył się w IV Gimnazjum we Lwowie. W wieku 13 lat, od 1 listopada 1918 uczestniczył w obronie Lwowa przed Ukraińcami jako jedno z legendarnych Orląt. W czasie wojny polsko-bolszewickiej, od 15 lipca 1920 roku do końca października 1920, walczył w szeregach ochotniczego 240 pp.
1 września 1921 roku wstąpił do Korpusu Kadetów nr 1 we Lwowie, w którym zdał maturę w 1925 roku. Po ukończeniu w 1927 roku Oficerskiej Szkoły Artylerii w Toruniu został promowany na stopień podporucznika. Pozostał w Wojsku Polskim. W 1937 roku awansował do stopnia kapitana.
W 1932 roku Aleksander Jedziniak ożenił się z Marią Wiśniewską. W 1933 roku przyszła na świat jedyna córka Jedziniaków – Zofia.
Wojna obronna 1939 i niewola sowiecka
1 września 1939 kpt. Aleksander Jedziniak objął stanowisko kwatermistrza 11 KDP. Dywizja w składzie Armii „Karpaty” 3-4 września znalazła się w rejonie Bochnia-Brzesko. Kapitan wraz ze swoją jednostką brał udział w działaniach odwrotowych aż do wsi Barycz na Podkarpaciu.
10 września kilka niemieckich czołgów i samochodów pancernych przedarło się przez pozycje obronne dywizji i zaatakowało bezpośrednio, stacjonujące we wsi Barycz, dowództwo 11 KDP z płk. Bronisławem Prugar-Ketlingiem. Kpt. Jedziniak pobiegł do stanowisk najbliższej baterii, zabrał jedno działo i galopem zajechał na zagrożony kierunek. Zdążył otworzyć ogień w momencie, gdy czołgi kierowały się do środka wsi. Zniszczono trzy niemieckie pojazdy, a pozostałe się wycofały.
Dwa dni później kpt Jedziniak został wysłany na przeprawę pod Krasiczyn. W drodze powrotnej wpadł w zasadzkę niemieckich dywersantów i został ciężko ranny w głowę, tracąc lewe oko. Jedziniak został przedstawiony do odznaczenia Orderem Virtuti Militari.
Ponieważ wnioski były rozpatrywane później, a Aleksander Jedziniak otrzymał VM za inny czyn, to za wojnę obronną 1939 przyznano mu Krzyż Walecznych.
Kpt Jedziniak leczył się z ran w przemyskim szpitalu, z którego uciekł po wkroczeniu wojsk sowieckich. Podczas próby przedostania się przez granicę został złapany przez pograniczników i trafił do więzień NKWD w Delatynie, Nadwórnem i Stanisławowe, skąd został przewieziony do łagru w Republice Komi. Wolność odzyskał po zawarciu układu Sikorski-Majski i 17 grudnia 1941 wyruszył do organizującej się Armii Polskiej.
W szeregach PSZ
Kpt Jedziniak dotał do Buzułuku 17 stycznia 1942 roku i otrzymał przydział do Ośrodka Organizacyjnego Armii w Guzar w Uzbekistanie. Został tam szefem sztabu ośrodka, a następnie szefem Oddziału III Sztabu OOA. W lipcu 1942 roku objął stanowisko szefa Oddziału III Sztabu 6 Dywizji Piechoty.
W Iraku, już w ramach Armii Polskiej na Wschodzie kpt Jedziniak został szefem sztabu 6 Samodzielnej Brygady Strzelców w ramach 6 Dywizji Lwów.
W sierpniu 1943 roku objął kwatermistrzostwo 5 Kresowej Dywizji Piechoty, z którą wyruszył do Włoch w lutym 1944 roku. 14 marca 1943 został mianowany majorem w korpusie oficerów artylerii.
O istotnej roli mjr. Jedziniaka w czasie bitwy o Monte Cassino wspomina Melchior Wańkowicz, nazywając go „żywicielem bitwy”. Mjr Jedziniak odpowiadał za organizację i obsadę bazy materiałowej „Gdańsk”. Jeździł osobiście do pierwszych linii, by na miejscu sprawdzać działania służb zaopatrzenia.
Za swoje działania w czasie bitwy o Monte Cassino mjr Aleksander Jedziniak został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Uroczystość dekoracji odznaczeniami wyróżnionych żołnierzy miała miejsce 31 lipca 1944 roku na stadionie w Ankonie. Odznaczenia wręczał Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski, ale mjr Jedziniak nie mógł odebrać swojego orderu.
3 lipca 1944 roku, w czasie przygotowań do bitwy o Ankonę, w czasie akcji pod Monte Fano, w wyniku ognia niemieckiej artylerii mjr Aleksander Jedziniak otzymał ciężkie cztery rany. Stracił prawą dłoń i został inwalidą niezdolnym już do służby liniowej.
Gen. Nikodem Sulik wysłał 18 sierpnia 1944 prywatny list do gen. Sosnkowskiego, w którym zwrócił się do Naczelnego Wodza z prośbą o opiekę nad swoim podkomendnym. 7 września 1944 gen Kazimierz Sosnkowski awansował Aleksandra Jedziniaka do stopnia podpułkownika w korpusie artylerii.
Ze względu na długotrwałe leczenie ppłk. Jedziniak został przeniesiony do Wielkiej Brytanii dopiero w maju 1945 roku i został szefem wydziału w Oddziale Planowania Sztabu Naczelnego Wodza, a następnie szefem wydziału w Oddziale Rozmieszczenia Żołnierzy i Planowania Zatrudnienia Sztabu Głównego. Pozostał w PSZ, aż do ich rozwiązania we wrześniu 1946, kiedy przeszedł do PKPiR.
Pozbawienie polskiego obywatelstwa i życie na emigracji
Aleksander Jedziniak wszedł w skład trzyosobowego kierownictwa założonej 25 sierpnia 1945 w Londynie Samopomocy Wojska. Była to organizacja wspierająca różnorakie potrzeby żołnierzy przechodzących do cywila. W 1946 roku organizacja przekształciła się w Stowarzyszenie Polskich Kombatantów, którego pierwszym prezesem Zarządu Głównego został ppłk. Jedziniak.
Uchwałą Rady Ministrów Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 26 września 1946 roku pozbawiono obywatelstwa polskiego 75 oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, w tym ppłk. Aleksandra Jedziniaka. Warto przypomnieć nazwiska członków tego „rządu” – premierem był wówczas Edward Osóbka-Morawski (PPS), a wicepremierami – Władysław Gomułka (PPR) i Stanisław Mikołajczyk (PSL).
W latach pięćdziesiątych Aleksander Jedziniak wyemigrował do USA, gdzie kontynuował działalność społeczną. 11 listopada 1964 roku, zarządzenie Naczelnego Wodza gen. Władysława Andersa został mianowany pułkownikiem w korpusie oficerów artylerii.
Aleksander Jedziniak zmarł w Oklahoma City w 1966 roku. Jego prochy spoczęły na tamtejszym Resurrection Memorial Cemetery.
Obok: Grób płk. Aleksandra Jedziniaka, Resurrection Memorial Cemetery, Sec 3 ID 93631173, Oklahoma City, Oklahoma County, Oklahoma, USA. Źródło: Find a Grave, Photo added by TheOldChief.
* Życiorys Aleksandra Jedziniaka na podstawie: J. Kirszak, Pan na Inferno – płk dypl. Aleksander Jedziniak, „Polska Zbrojna – Historia” nr 3/2024, s. 110-113.
