Jarosław RubinPamięć o żołnierzach 5 Kresowej Dywizji Piechoty jest dla mnie nierozłącznie związana z pomnikiem 5 KDP na wzgórzu 575, do którego można dojść od Polskiego Cmentarza Wojennego na Monte Cassino, ale również wspinając się w kierunku Albanety szlakiem, któremu nadano nazwę Droga Polskich Saperów.
Niniejszy artykuł to kolejna publikacja przedstawiająca miejsca pamięci związane z poszczególnymi jednostkami 2 Korpusu Polskiego.
Droga Polskich Saperów w czwartej bitwie o Monte Cassino
Górska ścieżka dla mułów łącząca miasteczko Caira z płaskowyżem i gospodarstwem Masseria Albaneta, na skutek wydarzeń bitewnych 1944 roku urosła do rangi jednej z najbardziej osławionych arterii drogowych podczas kampanii wojennej na Półwyspie Apenińskim w latach 1943–1945.
W czasie czwartej bitwy o Monte Cassino Droga Polskich Saperów była ważnym szlakiem zaopatrzenia żołnierzy 5 KDP oraz szlakiem ewakuacji rannych i transportu poległych.
Trasa Drogą Polskich Saperów do Gardzieli, którą przeszedłem we wrześniu 2023 roku, liczy około 3,3 kilometra w jedną stronę, w tym łącznie 376 m podejść i 90 m schodzenia. W przewodniku Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego jest to trasa piesza T7. Mapkę, profil wysokościowy trasy oraz kod QR do nawigacji znajdziesz w przewodniku.
5 Kresowy Batalion Saperów zmienia Cavendish Road w Drogę Polskich Saperów
Kiedy rozpocząłem trekking w miejscowości Caira, to pomyślałem o polskich saperach z 5 KDP, którzy przebudowali i utrzymywali drogę nazywaną Cavendish Road.
5 Kresowy Batalion Saperów dowodzony przez ppłk. Józefa Hempla miał swój znaczący udział w bitwie o Monte Cassino. 6 kompania saperów (bez 3 plutonu, zamiast niego przydzielono jej 1. Pluton 4 Kompanii i 1. Pluton 5 Kompanii) miała za zadanie przystosować dla potrzeb 2 Korpusu wąską Cavendish Road.
Podczas kilku tygodni 6 kompania saperów rozbudowała drogę, którą nazwano potem Drogą Polskich Saperów.
Idąc Drogą Polskich Saperów doszedłem do miejsca oznaczonego jako „Skład amunicji” – miejsca pamięci o poległych saperach Kresowej.
19 maja 1944 roku 1. pluton 4. kompanii saperów por. Jerzego Zapaśnika (KMC nr 25197) pracował przy naprawie drogi. Około godziny 16:00 niemiecka artyleria rozpoczęła ostrzał tego rejonu. Kilka pocisków trafiło w skład amunicji moździerzowej. Nastąpił potężny wybuch, który zniszczył wszystko w promieniu 40 metrów. W wyniku eksplozji zginęło 17 polskich saperów.
Moździerze Kresowej i stanowiska wyjściowe 5 KDP
Kontynuując trekking Drogą Polskich Saperów w stronę Gardzieli (trasa T7 w przewodniku), warto zwrócić uwagę na zaznaczone na powyższym szkicu jary A, B, i C, w których znajdowały się stanowiska wyjściowe 5 KDP oraz stacjonowały jednostki moździerzy. Jak zapisał Melchior Wańkowicz w swojej książce „Bitwa o Monte Cassino”: Moździerze Kresowej Dywizji mają stanowiska od Drogi w prawo, a więc w górę. Jest to jar A, w którym gnieździ się również 13 baon [„Rysiów”].
Przy Drodze Polskich Saperów do dziś można zobaczyć miejsca, które zostały przystosowane przez żołnierz do potrzeb gromadzenia amunicji, żywności czy ochrony przed ogniem nieprzyjaciela.
Pamięć o żołnierzach 5 KDP
Warto docenić działania, jakie podejmuje między innymi Piotr Lemieszek, które mają za zadanie zachowanie pamięci o Drodze Polskich Saperów i informowanie o polskim wkładzie w czwartą bitwę o Monte Cassino. o właśnie Piotr ustawił tablicę „Droga Polskich Saperów” na samym początku tego traktu w miejscowości Caira (zdjęcie nagłówkowe artykułu).
To jego dziełem są montaże fotograficzne łączące zdjęcia z 1944 roku z aktualnym stanem Drogi, które są umieszczone na tablicy ustawionej w miejscu, w którym droga skręca w lewo i po chwili odsłania widok na miejscowości Caira i Monte Rotondo.
Wyruszając na trekking patriotyczny po Drodze Polskich Saperów pamiętajmy o tych, którzy kroczyli tą drogą przed ponad 80 laty. Zapraszam do takiej formy pamięci, pomimo, że na drodze mogą nas spotkać niespodziewane przeszkody, jak mnie w 2023 roku.
