Jarosław RubinWe Włoszech znajdują się cztery polskie cmentarze wojenne, na których pochowano żołnierzy 2 Korpusu Polskiego poległych w czasie walk w Italii. Cmentarze te zostały wybudowane w Bolonii, Casamassima, Loreto i na Monte Cassino. Odwiedziłem je wszystkie podczas moich podróży po Włoszech i pokłoniłem się mogiłom naszych rodaków.
Monte Cassino
Cmentarz znajduje się w obrębie płaskiego siodła zwanego Doliną Śmierci, pomiędzy klasztorem a wzgórzem 593. Spoczywa na nim 1066 żołnierzy poległych podczas bitwy o Monte Cassino. Budowa cmentarza rozpoczęła się już w 1944 roku, praktycznie zaraz po zakończeniu walk o klasztor.
Cmentarz na Monte Cassino budowali żołnierze 2 Korpusu przy pomocy włoskich kamieniarzy pod kierownictwem inż. Tadeusza Muszyńskiego i według projektu oficerów-architektów Wacława Hryniewicza i Jerzego Skolimowskiego.
Prace rzeźbiarskie wykonał Michał Paszyn, jego autorstwa są: znicz cmentarny, wykute z brązu przy górnym ołtarzu orły i wawrzyn oraz płaskorzeźba Orła Białego powyżej cmentarza. Włoch – profesor Duilio Cambelotti jest autorem dwóch orłów husarskich na cokołach przy bramie wejściowej.
Więcej o cmentarzu na Monte Cassino piszę w przewodniku „Monte Cassino i okolice”.
Bolonia – San Lazzaro di Savena
Kiedy jechałem do Bolonii, to pierwszym miejscem, jakie odwiedziłem był cmentarz San Lazzaro di Savena.
To największy z czterech polskich cmentarzy wojennych we Włoszech. Pochowano na nim 1432 żołnierzy 2 Korpusu poległych w walkach na Linii Gotów, w Apeninach, nad rzeką Senio i przy wyzwalaniu Bolonii.
Prace nad budową cmentarza trwały od 1 lipca 1946 roku do 15 grudnia 1946. Cmentarz został wybudowany przez żołnierzy 10 Batalionu Saperów przy pomocy włoskich specjalistów. Cmentarz został poświęcony 12 października 1946 roku w obecności dowódcy 2 Korpusu. Mszę świętą celebrował ks. biskup Józef Gawlina – biskup polowy Wojska Polskiego.
Casamassima
Warto pamiętać o tym najmniejszym spośród polskich cmentarzy – w Casamassima. Odwiedziłem go podczas pobytu w Apulii.
Na tym położonym niedaleko Bari cmentarzu spoczywa 430 żołnierzy 2 Korpusu Polskiego. Polski Cmentarz Wojenny w Casamassima powstał wiosną 1944 r. jako pierwszy stały cmentarz we Włoszech. Geneza jego powstania wiąże się z utworzeniem w Casamassima polskiego Szpitala Wojennego nr 1, przemianowanego następnie na 5. Szpital Wojenny, który stał się największą bazą sanitarną 2. Korpusu Polskiego. Pochówki na cmentarzu odbywały się do momentu ewakuacji 2. Korpusu Polskiego do Wielkiej Brytanii w 1946 r.
W centrum cmentarza znajduje się ołtarz z wizerunkiem Matki Bożej Ostrobramskiej.
Loreto
Kiedy pojechałem zwiedzać słynną bazylikę w Loreto, to najpierw poszedłem na znajdujący się na wzgórzu – u stóp bazyliki – Polski Cmentarz Wojenny.
Cmentarz powstał już w 1944 roku i został poświęcony 6 maja 1946 r. Na cmentarzu spoczywa 1080 (1081?) żołnierzy 2 Korpusu Polskiego poległych na froncie adriatyckim, w bitwach o Ankonę i Loreto, nad rzeką Metauro i na Linii Gotów. Spoczywa na nim m. in. podporucznik Pułku Ułanów Karpackich, saper, pisarz i publicysta – Adolf Bocheński.
