Jarosław Rubin„Wojsko podpułkownik Wysłouchowej” – tak nazwał Melchior Wańkowicz żołnierki Pomocniczej Służby Kobiet, które spotkał w miejscowości Acquafondata w maju 1944 roku. Większość z nich służyła w 318 Kompanii Kantyn i Bibliotek Ruchomych.
Wańkowicz w Acquafondata spotyka wojsko ppłk. Wysłouchowej
Do Acquafondata prowadzi jedna z tras samochodowych opisanych w przewodniku Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego oraz rozpoczyna się tu trasa piesza prowadząca przez wąwóz Inferno.
Do Acqafondaty trafił też (kilka razy) Melchior Wańkowicz, a jedną z wizyt opisał w następujący sposób:
W Acquafondata – pierwszy punkt etapowy na linii ewakuującej rannych. Tu spotyka się pierwsze szeregi „wojska podpułkownik Wysłouchowej” – PSK (Pomocnicza Służba Kobiet). Wiele krzyków i wydziwiania było o te „pestki”. Dziś na nie, jak i na żołnierzy liniowych – przyszedł dzień egzaminu. Tu spotykam pierwsze kantyny. Tu też dojeżdżają nasze drajwerki. Mają pyzate buzie i nieraz warkocze z obu stron głowy. Wczoraj poczęto ostrzeliwać transport. Opowiadają z dumą, że „męskie dziady” zwiały, a drajwerka przycupła za chałupą, jako że regulamin zabrania wozu tracić z oczu, odmawiała godzinki i naglądała maszyny. Kompania kantyn pod dowództwem inżynier [kmdtki komp. Henryki] Ciupkównej [KMC nr 45924] dociera ze swymi kantynami tam, gdzie kobiecie dotrzeć wolno. Już tu w Acquafondata krząta się kantyna [och. Marii] Łempickiej [KMC nr 45932] dla zdrowych, kantyna [przod. Stanisławy ] Biernackiej [KMC nr 45929] – dla chorych. Dla 5. CCS prowadzi kantynę [przod. Krystyna} Broniatowska [KMC nr 45932], dla 3. CCS – [przod. Stefania] Łomnicka [KMC nr 45953], dla 6. szpitala – [przod. Stanisława] Abrahamowiczówna [KMC nr 45927], dla Karpackiej – [przod. Helena} Pierzchalska [KMC nr 14669], dwie kantyny ruchome prowadzą [przod. Anna] Kochanowska [KMC nr 45951] i [przod. Mirosława] Szczepkowska [KMC nr 45967].
Kantyny wydają kawę, herbatę, kanapki, ciastka, owoce, papier listowy… Te obsługujące chorych – bezpłatnie. Te obsługujące zdrowych – kalkulując trzy, cztery procent dochodu. Apetyt chłopcom służy – nie można nastarczyć wszystkiego. I tak z tymi ciastkami, z tymi dziewczęcymi głosami, z tym kubkiem kawy, podsuniętym z kanapką wielkości głowy niemowlęcia, przyszła do mnie wojna w bardziej pokojowej postaci.
M. Wańkowicz, Bitwa o Monte Cassino
Płk. Bronisław Wysłouchowa (1896-1947)
Bronisława Wysłouchowa z Szabatowskich ps. „Biruta”, „Stefania Rokosza” urodziła się 16 czerwca 1896 w Cieszanowie.
W czasie I wojny światowej pełniła na froncie służbę sanitarną. W Polsce niepodległej zajmowała się opieką społeczną nad dziećmi i więźniami.
Po wybuchu II wojny światowej działała w szeregach ZWZ. 21 stycznia 1941 została aresztowana we Lwowie przez NKWD. Przeszła bardzo ciężkie śledztwo, a 7 lipca 1941 skazana została na karę śmierci przez sowiecki trybunał wojenny. 5 września 1941 została zwolniona z więzienia NKWD Łubianka w Moskwie na skutek amnestii po zawarciu układu Sikorski-Majski.
Bronisława Wysłouchowa została inspektorką tworzonej w ZSRS Pomocniczej Służby Kobiet (PSK), a po ewakuacji Armii Polskiej do Persji, a potem do Palestyny i Egiptu, była inspektorką główną PSK w 2 Korpusie Polskim.
1 października 1944 za nieugiętą postawę wobec NKWD podczas śledztwa, za odważne podjęcie się zadania na obszarze lwowskim (pod okupacją sowiecką) w warunkach osobistego zagrożenia życia została odznaczona Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari.
Po rozwiązaniu PSK w 1946 roku pozostała w Londynie, gdzie zmarła w 1947 roku.
