Jarosław RubinKonferencja w Teheranie spowodowała, że wśród postaci historycznych, które – delikatnie mówiąc – nie cieszą się moją sympatia, znalazła się cała tzw. wielka trójka, czyli Stalin, Churchill i Roosevelt. Opisując w przewodniku „Monte Cassino i okolice” tło historyczne przed czwartą bitwą o Monte Cassino, nie mogłem pominąć tej konferencji.
Piszę „wielka trójka” z małej litery
Na przełomie listopada i grudnia 2023 roku minęła 80 rocznica konferencji w Teheranie. Świętować nie było czego, ale warto pamiętać dlaczego i przez kogo Polska utraciła 1/3 swego terytorium,
Od 28 listopada do 1 grudnia 1943 roku trwało pierwsze oficjalne spotkanie tzw. wielkiej trójki – konferencja w Teheranie. Poszczególnym delegacjom przewodniczyli: Franklin Delano Roosevelt, prezydent Stanów Zjednoczonych, Winston Churchill, premier Wielkiej Brytanii oraz Józef Stalin, dyktator ZSRS. Przecieki z konferencji teherańskiej były tak straszne dla Polaków, że wielu z nich nie chciało uwierzyć, iż demokracje zachodnie mogły się dopuścić takiej zdrady sojusznika.
Stalin, przy poparciu Roosevelta i zrezygnowanej postawie Churchilla, uzyskał wszystko, co sobie wcześniej zaplanował, w tym:
- Brytyjczycy formalnie zrezygnowali z prób inwazji na południu Europy,
- Alianci zrezygnowali ze wspierania czetników, czyli Królewskich Wojsk Jugosłowiańskich w Ojczyźnie, i zobowiązali się do wspierania komunistycznej partyzantki Tity,
- Dokonano podziału krajów Europy na alianckie strefy operacyjne – na mocy tych uzgodnień Polska znalazła się w strefie operacyjnej Armii Czerwonej i sowieckiej strefie wpływów,
- Ustalono nową granicę wschodnią Polski i ZSRR na tak zwanej linii Curzona, co wiązało się z utratą znacznej części terytorium Rzeczypospolitej.
I tu kolejny „smaczek”: Ze względu na odbywające się jesienią 1944 roku w USA wybory prezydenckie, na prośbę prezydenta Roosevelta, liczącego na głosy Polonii amerykańskiej, utajniono postanowienia wielkiej trójki podjęte na konferencji w Teheranie.
Na zdjęciu Franklin Delano Roosevelt, Foto: Leon Perskie – 09-109(12), CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=40020984
Dwa lata po bitwie o Anglię
Dwóch lat potrzebował Churchill, aby zapomnieć o poświęceniu polskich lotników broniących Wielkiej Brytanii w 1940 roku w czasie bitwy o Anglię.
22 lutego Churchill na posiedzeniu Izby Gmin wygłosił wielkie przemówienie, w którym sprawa Polski zajmowała miejsce poczesne. Było to już najbardziej urzędowe potwierdzenie ustępstw na rzecz Związku Radzieckiego kosztem Polski.
Oto fragmenty przemówienia:
Nie gwarantowaliśmy nigdy żadnej określonej linii granicznej Polski. Nie wyrażaliśmy zgody na okupację Wilna przez Polskę w roku 1920, brytyjskie poglądy w roku 1919 znalazły wyraz w tzw. Linii Curzona. […] Nie mam wrażenia, by żądania Rosji zabezpieczenia jej granic zachodnich wykraczały poza obręb tego, co jest rozsądne i sprawiedliwe
28 listopada 1943 roku rozpoczęła się konferencja w Teheranie, Muzeum II Wojny Światowej
Konferencja w Teheranie – echa w 2 Korpusie Polskim
Generał Anders opisał nastroje, jakie zapanowały w 2 Korpusie:
Przemówienie Churchilla wywołało przygnębienie wśród żołnierzy, tym silniejsze że większa część miała swoje rodziny i domy na wschód od tej linii. Zwołałem odprawę starszych dowódców. Odczuwaliśmy głęboko krzywdę, która nas spotkała. Pierwszy raz zaufanie do Wielkiej Brytanii zostało poderwane i zachwiane. Jasne jednak było dla mnie, że musimy walczyć dalej, gdyż bez pobicia Niemców nie będzie Polski.
W. Anders, Bez ostatniego rozdziału
Pamiętajmy
Po Stalinie, który był odpowiedzialny za wymordowanie polskich oficerów w Katyniu i innych obozach jenieckich, nie należało oczekiwać niczego. Ale zdradzili Polaków też sojusznicy.
Pamiętaj o tym, kiedy idziesz ulicą Roosevelta albo mijasz pomnik Churchilla.
