Jarosław RubinW obliczu zbliżającej się bitwy o Monte Cassino przygotowano dwa cmentarze polowe – w Acquafondata i San Vittore del Lazio. Dziś w miejscu tych cmentarze stoją pomniki upamiętniające miejsca tymczasowych pochówków żołnierzy 2 Korpusu Polskiego.
Cmentarz polowy w Acquafondata
Pierwszy z cmentarzy polowych znajdował się w Acquafondata. Odwiedziłem miejsce po byłym cmentarzu, kiedy opisywałem trasy samochodowe na potrzeby przewodnika Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego.
Cmentarz ten był przeznaczony dla poległych z 5 Kresowej Dywizji Piechoty i Pułku 4 Pancernego „Skorpion”.
W 1945 roku przeprowadzono ekshumację poległych i przeniesiono ich szczątki na Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino.
19 maja 2023 roku, w Acquafondacie – miejscu pierwszego pochówku 700 polskich żołnierzy poległych w bitwie o Monte Cassino – odsłonięto obelisk upamiętniającego dawny cmentarz polowy.
W Acquafondacie stoi również pomnik „Ku czci poległych żołnierzy 2 Korpusu Polskiego”. Projektantem tego pomnika był architekt Pietro Rogacień, syn żołnierza 2 Korpusu Polskiego. Na cokole z białego marmuru umieszczono dwujęzyczny napis, upamiętniający poległych polskich żołnierzy. W konstrukcji pomnika wykorzystano historyczny krzyż z grobu por. Stefana Bortnowskiego.
Cmentarz polowy w San Vittore del Lazio
Na cmentarzu polowym w San Vittore del Lazio spoczęło ponad pół tysiąca polskich żołnierzy z 3 Dywizji Strzelców Karpackich, Pułku 4 Pancernego „Skorpion”, 6 Pułku Pancernego „Dzieci Lwowskich” oraz z oddziałów pozadywizyjnych.
Cmentarz w San Vittore del Lazio istniał do 1945 roku, kiedy szczątki poległych przeniesiono na cmentarz na Monte Cassino.
W siedemdziesiątą rocznicę bitwy o Monte Cassino Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa zleciła wykonanie pomnika w San Vittore del Lazio.
Pomnik jest wpisany w brukowany okrąg o średnicy czterech i pół metra z umieszczonym w centralnej części wizerunkiem orła Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Centralnym elementem pomnika jest zabytkowy krzyż wykonany z łusek.
Acquafondata 2024
Do Acquafondaty wróciłem w maju 2024 roku. Tym razem przyjechałem autobusem komunikacji publicznej (Cotral) z Cassino. Autobus odjeżdża około 11:30 i jedzie na miejsce niecałą godzinę.
Po przyjechaniu do Acquafondaty okazało się, że w budynku władz lokalnych utworzono niewielką izbę pamięci. Warto tam zajrzeć choć na chwilę.
Po obejrzeniu izby pamięci i odwiedzeniu pomnika „Ku czci poległych…” poszedłem wraz z grupą uczestników wyprawy „Monte Cassino z Klubem Polskie Himalaje” do wąwozu Inferno.
Z Acquafondaty można wrócić do Cassino autobusem, który odjeżdża o 16.00.
