Podróż po regionie Emilia Romania stała się dla mnie okazją do poszukiwania śladów 2 Korpusu Polskiego. Wiedząc, że działania wojenne zamarły pod koniec grudnia, postanowiłem przeprowadzić małe śledztwo – gdzie spędził sylwestra 1944 r. dowódca 2 Korpusu Polskiego – generał Władysław Anders?
Sytuacja militarna we Włoszech pod koniec 1944 roku
Pasmo Apeninu Emiliańskiego było rejonem walk 2 Korpusu jesienią 1944 roku. Ciężkie walki trwały od 14 października do 17 grudnia 1944 roku, kiedy to oddziały 3 Dywizji Strzelców Karpackich doszły do rzeki Senio, przyczyniając się do zdobycia Faenzy, zajętej przez jednostki nowozelandzkie. Konieczność wypoczynku i uzupełnienia strat (straty Polaków: 269 zabitych i 1122 rannych) oraz warunki pogodowe wymusiły na aliantach wstrzymanie działań zaczepnych i przejście do obrony.
Nadchodziła noc sylwestrowa. Gdzie mógł ją spędzić generał Anders?
Trop prowadzi do Castrocaro Terme
Na początek sięgnąłem do wspomnień generała Andersa z lat 1939-1946, wydanych pod tytułem „Bez ostatniego rozdziału”. Odnalazłem tam jedno znaczące zdanie:
Nowy rok 1945 witaliśmy w Castrocaro jak zawsze w serdecznym, koleżeńskim nastroju w gronie naszych gości z armii sprzymierzonych.
W. Anders, Bez ostatniego rozdziału, Wydawnictwo Nasza Przyszłość, Bydgoszcz 1989, s. 301.
![Pomnik generała Andersa, Cassino](https://montecassino.info.pl/wp-content/uploads/2023/12/SM-General-Anders-1-683x1024.jpg)
Znałem już miejscowość, teraz należało poszukać konkretnego miejsca.
Niestety, przeglądanie posiadanych przeze mnie książek dotyczących 2 Korpusu Polskiego oraz Internetu, nie przyniosło oczekiwanych efektów. Dowiedziałem się wprawdzie, gdzie spędził święta Bożego Narodzenia 1944 roku ks. biskup Józef Gawlina – biskup polowy Wojska Polskiego, ale nie tego szukałem.
Jeśli nie znalazłem „twardych dowodów”, to postanowiłem skupić się na poszlakach. Wybrałem się do Castrocaro Terme z wizytą i szukałem okazałego budynku, w jakim mogłoby się zatrzymać dowództwo 2 Korpusu i gdzie generał Anders mógłby podejmować „gości z armii sprzymierzonych”. Mój wybór padł na Grand Hotel Terme (zdjęcie główne). Czy dobrze wybrałem?
Gdzie nie spotkali się generał Anders i marszałek Kesselring?
Może uśmiechnęło się do mnie szczęście? Na stronie internetowej www.dellannaeditore.it znalazłem wpis dotyczący znanych osobistości przebywających w Grand Hotel Terme.
![Sławne postaci w Grand Hotelu Terme](https://montecassino.info.pl/wp-content/uploads/2023/12/Grand_Hotel-Castrocaro.png)
Wśród wymienionych można odnaleźć zarówno Naczelnego Dowódcę Alianckich Ekspedycyjnych Sił Zbrojnych w Europie generała Eisenhowera, dowódcę 2 Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa, jak i dowódcę wojsk niemieckich na froncie śródziemnomorskim, marszałka Alberta Kesselringa (w 1947 skazany przez brytyjski trybunał wojskowy w Rzymie na karę śmierci za zbrodnie wojenne; karę zamieniono na dożywocie, zwolniony w 1952). Choć Anders i Kesselring mieszkali w jednym hotelu w Castrocaro Terme, ale spotykali się jedynie na polach bitewnych Italii.
Perła włoskiego racjonalizmu i art deco
Kiedy wszedłem do hotelu, czułem, że to jest to miejsce.
![Grand Hotel Terme – hall wejściowy, Castrocaro Terme](https://montecassino.info.pl/wp-content/uploads/2023/12/SM-Castrocaro-5-1-1024x927.jpg)
Wspaniała architektura włoskiego racjonalizmu w połączeniu z wnętrzami i wyposażeniem w stylu art deco przekonały mnie, że to właśnie tutaj generał Anders witał 1945 rok.
![Grand Hotel Terme – korytarz hotelowy (parter)](https://montecassino.info.pl/wp-content/uploads/2023/12/SM-Castrocaro-4-1-719x1024.jpg)
Ponieważ na ścianach pokojów wypoczynkowych udostępnionych do zwiedzania znajdowały się zdjęcia osób, jakie odwiedziły hotel, udałem się do recepcji z pytaniem o pobyt generała Andersa. Miła recepcjonistka nic nie wiedziała o naszym generale, ale połączyła mnie z dyrektorem hotelu. Niestety, szczęście mnie opuściło. Kiedy zapytałem o zdjęcia z przełomu 1944 i 1945 roku, usłyszałem, że takie zdjęcia się nie zachowały.
Cóż mi pozostało? Rzuciłem okiem na jeden z pokoi wypoczynkowych i wyobraziłem sobie generała Władysława Andersa siedzącego na wygodnym fotelu, rozmyślającego o kończącej się wojnie i losach zdradzonej przez aliantów Polski.
![Grand Hotel Terme – pokój wypoczynkowy](https://montecassino.info.pl/wp-content/uploads/2023/12/SM-Castrocaro-6-1-1024x768.jpg)
A co z Nowym Rokiem 1945?
O ile 31.12.1944 roku może stanowić zagadkę, to łatwiej można stwierdzić, gdzie generał Anders spędził Nowy Rok A.D. 1945. Na pewno był tego dnia w Predappio. Wspomina o tym m. in. Wiktor Szołtysek:
Predappio 01.01.1945 r.
Msza św. noworoczna odbyła się dla żołnierzy w kościele w Predappio. Kościół był wypełniony po brzegi żołnierzami wszystkich szarż. Brał nawet w niej udział gen. Anders i dwóch innych nieznanych mi generałów.
W. Szołtysek (oprac. J. Szołtysek), Po obu stronach frontu. Dziennik śląskiego żołnierza 1943-1947, AA Print – Mikołów 2019.
Polskie marzenie
Kiedy przeglądałem ofertę hotelu i natknąłem się w niej na pokój Mussoliniego (Suite Mussolini), zamarzyłem sobie, że polska ambasada we Włoszech przekaże dyrekcji hotelu kilka zdjęć generała Andersa, aby upamiętnić jego pobyt w hotelu, a może nawet jeden z pokoi zostanie nazwany na cześć generała – Suite Anders.
![](https://montecassino.info.pl/wp-content/uploads/2023/12/SM-Castrocaro-7-1-626x1024.jpg)
![](https://montecassino.info.pl/wp-content/uploads/2023/12/SM-Castrocaro-8-1-934x1024.jpg)
![Grand Hotel Terme, Castrocaro Terme](https://montecassino.info.pl/wp-content/uploads/2023/12/SM-Castrocaro-3-1-689x1024.jpg)