Jarosław RubinPisząc lub rozmawiając o bitwie o Monte Cassino często zapominamy, że w już w pierwszej bitwie brali udział polscy żołnierze – 1 Samodzielna Kompania Commando.
Pierwsza bitwa o Monte Cassino
Pierwsza bitwa o Monte Cassino trwała od 12 stycznia do 12 lutego 1944 roku.
Rozpoczęła się, kiedy złożony z dwóch dywizji Francuski Korpus Ekspedycyjny pod dowództwem gen. Alphonse’a Juina ruszył, aby obejść niemieckie pozycje poprzez góry na północ od Cassino. Dywizje francuskie miały atakować na skraju prawego skrzydła aliantów przez bronione tereny górskie oraz w pobliżu Linii Gustawa w rejonie Atiny i Belmonte Castello.
Brytyjski X Korpus Richarda McCreery’ego miał przekroczyć rzekę Garigliano i przedostać się przez Góry Auruncyjskie (Monti Aurunci) na południe od Cassino, podczas gdy amerykański II Korpus Geoffreya Keyesa miał przerzucić mosty na rzekach Gari i Rapido, aby utrzymać kontakt z siłami Juina w dolinie Liri.
W nocy z 17 na 18 stycznia, znajdujące się najbliżej Morza Tyrreńskiego dywizje brytyjskie rozpoczęły atak, aby przeprawić się przez rzekę Garigliano i utworzyły przyczółek Minturno–Castelforte (5 Dywizja i 56 Dywizja Piechoty). 46 Dywizja brytyjska bezskutecznie nacierała w kierunku doliny Liri.
1 Samodzielna Kompania Commando
1 Samodzielna Kompania / No .6 Troop to polski poddodział komandosów w ramach brytyjskiego No. 10 Commando. W okresie od 20 września 1942 do 9 października 1942 i od 4 kwietnia 1944 do 15 sierpnia 1944 pododdział ten nosił nazwę 1 Samodzielna Kompania Commando, a od 10 października 1942 do 4 kwietnia 1944 – No. 6 Troop No. 10 Commando.
Zimą 1943/44 kompania stacjonowała w Pescopennataro.
9 stycznia 1944 roku Samodzielna Kompania otrzymała rozkaz opuszczenia Pescopennataro i rankiem 10 stycznia kolumna żołnierzy pod dowództwem kpt. Władysława Smrokowskiego opuściła pieszo wioskę. Około 11.30 wsiadła do podstawionych samochodów i o 15.00 dotarła do Carpignone.
12 stycznia wojskowe ciężarówki przewiozły komandosów ku brzegom Morza Tyrreńskiego. Polska kompania została podporządkowana dowództwu 56 Londyńskiej Dywizji Piechoty.
Garigliano
Kompania znalazła się na prawym brzegu Garigliano 17 stycznia, chwilę przed 23.00. Po przekroczeniu na łodziach desantowych rzeki Garigliano polscy komandosi skierowali się w stronę najbliższych zabudowań Suio. Od 17 stycznia komandosi pod dowództwem kapitana Smrokowskiego prowadzili działania bojowe w okolicach wioski Suio i wzgórza Monte Natale oraz w pobliżu Castelforte.
Po południu 23 stycznia Samodzielna Kompania Commando została wycofana z rejonu przyfrontowego i przeniesiona na wschód do miejscowości Sant’Agata. Straty kompanii w trakcie walk nad Garigliano wyniosły 4 zabitych i 22 rannych (32% stanu osobowego). Poległ m. in. rotmistrz Stanisław Wołoszowski.
Polegli komandosi spoczywają na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino.
