Monte Cassino i okolice – szlakiem 3 DSK na wzgórze 593

Pamięć o żołnierzach 3 Dywizji Strzelców Karpackich łączy się dla mnie z odwiedzeniem pomnika 3 DSK na wzgórzu 593. Pisząc przewodnik Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego, moim marzeniem było, aby potomkowie żołnierzy 2 Korpusu oraz wszyscy Ci, którym bliska jest pamięć o polskich bohaterach, przynajmniej raz w życiu odwiedzili miejsca zroszone krwią uczestników bitwy o Monte Cassino.

Ten artykuł to kolejna z moich publikacji pokazujących miejsca pamięci związane z poszczególnymi jednostkami 2 Korpusu.

3 DSK w bitwie o Monte Cassino

Widok na wzgórze 593 z pomnikiem 3 DSK — Widok od Domku Doktora na wzgórze 593 z pomnikiem 3 DSK

Od 6 sierpnia 1943 r. dowódcą 3 Dywizji Strzelców Karpackich był gen. bryg. Bronisław Duch, a jego zastępcą – od V 1942 do 24 IV 1944 – płk dypl. Jerzy Jan Jastrzębski. W skład 3 DSK wchodziły (w czasie bitwy o Monte Cassino):

Kwatera Główna 3 Dywizji Strzelców Karpackich
(dowódca dywizji: gen. bryg. Bronisław Duch)

(szef sztabu: ppłk dypl. Henryk Piątkowski)

1 Brygada Strzelców Karpackich – dowódca: płk Walenty Peszek

1 Batalion Strzelców Karpackich
2 Batalion Strzelców Karpackich
3 Batalion Strzelców Karpackich

2 Brygada Strzelców Karpackich – dowódca: płk dypl. Roman Szymański

4 Batalion Strzelców Karpackich
5 Batalion Strzelców Karpackich
6 Batalion Strzelców Karpackich

Artyleria dywizyjna

1 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej
2 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej
3 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej
3 Karpacki Pułk Artylerii Przeciwpancernej
3 Karpacki Pułk Artylerii Przeciwlotniczej Lekkiej

Rozpoznawczy pułk samochodów pancernych

12 pułk Ułanów Podolskich

Oddziały broni

3 Karpacki batalion ciężkich karabinów maszynowych
3 Karpacki batalion łączności
3 Karpacki batalion saperów
3 sekcja maskowania
3 szwadron żandarmerii

Oddziały służb

Dowództwo Oddziałów Zaopatrywania i Transportu
1 kompania zaopatrywania – kpt. / mjr int. Jan II Gawroński
2 kompania zaopatrywania – kpt. / mjr Marian Lech
13 kompania zaopatrywania – kpt. / mjr Jan Pietrzak
1 kompania warsztatowa – ppor. / kpt. Teodor Stachyra
2 kompania warsztatowa – por. br. panc. rez. / kpt. Karol Zenon Angerman
13 kompania warsztatowa – kpt. art. / mjr Jerzy Andrzej Mieczysław Kunstetter
1 kompania sanitarna
2 kompania sanitarna
3 pluton higieny
3 sekcja przeciwmalaryczna
3 sąd polowy – kpt. / mjr aud. mgr Leon Adamczyk
poczta polowa nr 111.

Zadanie 3 DSK

Zadaniem 3 DSK było opanowanie wzgórza 593, następnie wzgórza 569 oraz Massy Albanety, co miało otworzyć drogę do głównego celu – klasztoru na Monte Cassino. To właśnie te pozycje stanowiły klucz do niemieckiej linii obrony i były bronione przez doborowe oddziały spadochroniarzy niemieckich.

Pierwsze natarcie

11 maja 1944 o godzinie 23.00 rozpoczęła się potężna nawała artyleryjska, po której do ataku ruszyły bataliony 3 DSK. Główny ciężar walk spadł na 1. i 2. batalion 1 Brygady Strzelców Karpackich, które miały zdobyć wzgórze 593 i 569. Natarcie prowadzone w ciemności, w trudnym, skalistym terenie, napotkało na zacięty opór Niemców. Udało się zdobyć część pozycji na wzgórzu 593, jednak kontrataki niemieckie oraz ogień artyleryjski i karabinów maszynowych zmusiły Polaków do przejścia do obrony.

Straty były bardzo wysokie, a dowódca akcji na wzgórzach 593 i 569, major Ludwik Rawicz-Rojek, poległ podczas walki. 13 maja ostatni żołnierze 2 Batalionu Strzelców wycofali się ze wzgórza 593.

Równocześnie z atakiem na wzgórze 593, 1. Batalion Strzelców Karpackich wspierany przez szwadron czołgów z Pułku 4 Pancernego „Skorpion” próbował zdobyć Gardziel – wąski przesmyk prowadzący do Massy Albanety. Również to zadanie zakończyło się niepowodzeniem.

Drugie natarcie

Po kilku dniach przerwy w walkach, 17 maja rozpoczęło się drugie, decydujące natarcie. Tym razem do ataku ruszyły świeże bataliony 3 DSK, w tym 4. i 5. Batalion Strzelców Karpackich. Natarcie poprzedził śmiały wypad patrolu pod dowództwem podporucznika Romualda Jędrzejewskiego, który rozpoznał pozycje niemieckie na wzgórzu 593.

Szturm rozpoczął się o świcie 17 maja – po zaciętych walkach, często wręcz, udało się opanować kolejne bunkry i stanowiska wroga. Straty były ogromne – polegli między innymi podpułkownik Karol Fanslau, dowódca 4 batalionu, oraz major Józef Stojewski-Rybczyński, który objął po nim dowództwo. Ostatecznie, 18 maja rano, wzgórze 593 zostało zdobyte, a droga do Massy Albanety i klasztoru stanęła otworem.

Wańkowicz z żołnierzami 3 DSK - Bitwa o Monte Cassino — Wańkowicz z żołnierzami 3 DSK – wzgórze 593

Pomnik 3 DSK na wzgórzu 593

W bitwie o Monte Cassino poległo 345 Karpatczyków, a ponad 2500 zostało rannych. Dziś o ich poświęceniu przypomina pomnik 3 DSK na wzgórzu 593.

Pomnik 3 DSK na wzgórzu 593 został odsłonięty 18 lipca 1945 roku. Na tablicy pamiątkowej wymieniono nazwiska 1115 żołnierzy dywizji poległych w kampanii włoskiej. Pomnik, wykonany z trawertynu i białego marmuru, zaprojektował kpt. inż. Tadeusz Zandfos. W dolnej części obelisku wyryto epitafium autorstwa żołnierza-poety Bolesława Kobrzyńskiego.

Epitafium na pomniku 3 DSK — Epitafium autorstwa żołnierza-poety Bolesława Kobrzyńskiego

Pamięć o 3 DSK – trekking patriotyczny na wzgórze 593

Trasa do pomnika 3 DSK rozpoczyna się przy Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino. Po przejściu około 500 metrów należy skręcić w prawo, zgodnie ze strzałką kierującą do pomnika 3 DSK na wzgórzu 593. Droga prowadzi przez Strada Obelisco, a czas przejścia wynosi około 30 minut. W moim przewodniku „Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego” trasę tę szczegółowo opisuje Trasa piesza nr 1 (T1).