Jarosław RubinNa wzgórzu 575 znajduje się pomnik 5 Kresowej Dywizji Piechoty (5 KDP). Pomnik zwieńczony jest krzyżem wykonanym ze stalowych kratownic saperskiego mostu Baileya. Trasa do pomnika wiedzie z folwarku Massa Albaneta.
Jak się nie zgubić w drodze do pomnika 5 KDP
Do pomnika 5 KDP wyruszyłem spod browaru Montecassino, o którym już wspominałem w innym artykule. Browar znajduje się w obrębie gospodarstwa Massa Albaneta i jeśli spojrzysz ponad budynkami browaru, to dostrzeżesz charakterystyczny krzyż z pomnika 5 KDP.
Do pomnika nie prowadzi dobrze oznakowana droga, więc można się zgubić w poszukiwaniu ledwie dziś widocznych znaków.
Aby bezpiecznie doprowadzić posiadacza przewodnika „Monte Cassino i okolice. Szlakiem 2 Korpusu Polskiego” do celu, umieściłem przy opisie trasy kod QR. Po zeskanowaniu tego kodu, otworzy się przygotowana mapa z zaznaczoną trasą, która działa w aplikacji Mapy Google.
Dodatkowo przewodniku znajdziesz mapkę i profil wysokościowy trasy.
Trasa do pomnika 5 KDP
Kiedy we wrześniu 2023 szedłem w kierunku pomnika (od Gardzieli), to minąłem drogę do browaru i po około 15 m skręciłem w prawo, w ścieżkę prowadzącą w dół przez łączkę.
Wkrótce doszedłem do drogi gruntowej i skręciłem w nią ostro w lewo (w kierunku Albanety), widząc przed sobą kilka uli stojących w pobliżu ruin klasztoru. Droga schodziła łagodnie w dół, wśród krzewów i niewielkich drzew.
Po przejściu dalszych kilkuset metrów droga przestała opadać, a po prawej stronie zobaczyłem odchodzącą w górę drogę/dróżkę. Uważaj, aby nie przeoczyć skrętu oznaczonego bladym biało-czerwonym znakiem, ale jeśli pójdziesz dalej prosto, to twoja okrężna droga i dróżka-skrót i tak się spotkają.
Po niewielkim podejściu pod górę, doszedłem do skrzyżowania z okrężną drogą i skręciłem ostro w prawo, a po kolejnych około 100 metrach – ostro w lewo. Stąd podchodziłem drogą, która spiralnie zmierzała w kierunku pomnika. Wiedziałem, że zbliżam się do celu, kiedy zobaczyłem w odległości kilkudziesięciu metrów metalowy krzyż stojący na szczycie wzgórza (zobacz zdjęcie nagłówkowe).
Kilka słów o pomniku 5 KDP
Miejscem upamiętnienia ofiary krwi 5 Kresowej Dywizji Piechoty jest pomnik na szczycie wzgórza 575. 18 maja 1945 roku, w rocznicę bitwy o Monte Cassino, w oddziałach KDP odprawiono msze święte żałobne. O 14:00 na szczycie wzgórza 575 odsłonięto i poświęcono tablicę pamiątkową. Mszę św. odprawił ks. kapelan Wiktor Judycki – proboszcz 5 KDP, w obecności opata klasztoru Monte Cassino, delegacji alianckich i licznych żołnierzy KDP.
Na pomnik 5 KDP składają się dwie płyty z trawertynu. Na pierwszej umieszczony jest herb Dywizji – Kresowy Żubr – i data bitwy oraz napis: „Żołnierze Polskiej 5 Kresowej Dywizji Piechoty przemocą z Ojczyzny wyzuci, poprzez więzienia, obozy, tundry Sybiru, pustynie i morza – w marszu do Polski stoczyli tu siedmiodniowy krwawy bój. Poległo 503, 1531 odniosło rany”.
Na drugiej, dużej ukośnej płycie widniał herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów z Orłem Pogonią i Michałem Archaniołem oraz dwujęzyczny napis:
W imię praw boskich i ludzkich
Napis na pomniku 5 KDP
Za waszą wolność i naszą
W spełnieniu testamentu przodków
W wykonaniu obowiązku żyjących
Jako drogowskaz dla przyszłych pokoleń
Za Wilno i Lwów symbolem mocy Rzeczypospolitej
Walczyli – Umierali – Zwyciężali
Powyżej, u stóp krzyża umieszczono urny zawierająca ziemię z pól bitewnych 5 KDP, oznaczone herbami Wilna i Lwowa.
Niestety, herb dywizji, godło Rzeczypospolitej oraz herby Wilna i Lwowa zostały skradzione przez „nieznanych sprawców”. Podczas renowacji pomnika przeprowadzonej w 2020 roku dzięki środkom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, oczyszczono i wzmocniono pomnik, ale nie odtworzono skradzionych elementów, poza oznaką Dywizji.
